قیز قلعه سی

       قیز قلعه سی در شمالی ترین نقطه ایران

    

یکی دیگر از: قیز قلعه سی در جمهوری آذربایجان

به گفته تاریخ نویسان، این قلعه که به عنوان یک دژ استفاده می شد، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن مزین به کنده کاریهای متعدد است

قیز قلعه سی حور در ۳ کیلومتری جنوب شرقی دهستان حور در بخش ویلکیج جنوبی نمین قرار دارد. این قلعه در تاریخ ۱۰/۱۰/۱۳۸۱ به شماره ۶۶۹۲ به ثبت رسیده است. قیز قلعه سی حور که باستان شناسان قدمت آن را به هزارة اول قبل از میلاد نسبت میدهند  یک قلعه طبیعی بوده  واز استحکامات ساخت دست بشر کمتر استفاده می شده  است. بنا بر روایات تاریخی  در دوران ساسانیان مدخل ورودی قلعه از سمت شرقی آن بوده است . روی رودخانه قسمت شرقی قلعه پلی بوده که ورود وخروج قلعه تنها از روی آن پل  امکان پذیر بوده است. استفاده طرفداران بابک از این قلعه امری است مسلم  وحتمی . سلجوقیان ؛چوپانیان ؛ جلایریان  و قراقوینلوها  در این قلعه اسکان داشته اند . بعد از یورش مغولان  بعلت عدم وجود حکومت مرکزی مقتدر این قلعه بین حکومتهای محلی ایلخانیان ؛ چوپانیان ؛جلایریان و قرا قوینلوها دست به دست می گردیده است . اینانلوها یکی از طوایف متحد قرا قوینلوها بود  ومحل اسکان آنها گوکپر یا پیره ناخیرچی بوده است . بعد از انقراض قرا قوینلوها  واستقرار آق قوینلوها وصفویه از سرگذشت  این قلعه خبری در تاریخ نیست.

وجه تسمیه قیز قلعه سی یا قلعه دختردر سرزمین کهن و پهناور ایران در حال حاضر ده‌ها قلعه به نام قلعه دختر  یا قیز قلعه  دهها روستا و نیز ده‌ها پل قدیمی با همین نام وجود دارد.

افسانه‌ای در باب قیز قلعه سی یا قلعه دختر وجود دارد که بنابر آن، گویند

– دختری بر این قلعه فرمانروایی داشته که با دردست داشتن طلسمی آن را ناگشودنی ساخته بود.
- اما پژوهش های تاریخی ثابت کرده که نام گذاری کلمه قیز یا «دختر» روی این قلعه‌ها مسلما علت ویژه‌ای داشته است. شاید یکی از علل آن در فرهنگ ایرانی مظهر دست نخوردگی وبکر بودن آنها باشد و استفاده از نام قیز یا  دختر در قلعه‌ها، اشاره‌ای ضمنی به غیر قابل تسخیر بودن آن قلعه‌ها توسط دشمنان مهاجم و در واقع بکر بودن آنان است، هم‌چنین اصولآ هر جای بلند و مرتفع نیز به نام دختر معروف شده است.

بنا بر تحقیقات بانو بویس و آقای باستانی پاریزی ،  قلعه ها و پل هایی که کلمه دختر را در اسم خود جای داده اند ؛ مثل پل دختر ، چهل دختر ؛قیز قلعه و….با مجمع خدایان زرتشی ارتباط مستقیم دارد.

استاد باستانی پاریزی در کتاب خاتون هفت قلعه در خصوص کاربرد قلعه دخترهای ایران چنین آورده است: ابنیه دختر همه بر بلندی ها و نقاط صعب العبور قرار دارند، اغلب بناها مربوط به قبل از اسلام و خصوصاً عهد ساسانی را دارا می باشند و بیشتر جنبه تقدس و عبادی دارند، قلاع دفاعی معتبری بوده و چرا معابد ناهید اغلب بر فراز کوهها بوده است؟ مگر نه این است که آناهیتا در بلندترین طبقه آسمان آرام دارد و از فلک ستارگان یا از بلندی قله کوه به سوی نشیب بشتابد؟ اصولاً ایرانیان قدیم اغلب معابد خود را بر فراز بلندی ها بنا می نموده اند و در آنجا به نیایش مهر و ناهید می پرداخته اند. تا از آلودگی و همچنین حمله دشمن باشد، باید گفت که معابد ناهید در ازمنه قدیم از غنی ترین و پر کالاترین معابد روی زمین بوده است و وقفیات منقول و غیر منقول آن، آنقدر بوده که مسلماً بایستی در محل و قلعه ای که امن و امان باشد، قرار داده شود.

ایرانیان قدیم، معابد خود را بیشتر در قله های کوههای بلند ساخته بودند و ستایش ایزدان در همین معابد انجام می شده است. معابدی که بیشتر آنان بر بلندیها و نقاط صعب العبور قرار داشته و از جنبه تقدس و عبادتی برخوردار بوده اند، ضمن آنکه این بناها با توجّه به موقعیت طبیعی دژهای دفاعی معتبری در برابر یورش دشمنان و قتل و غارتگری آنان بوده است. ستایش و یا پرستش ناهید [آناهیتا]، خدای آب و آبادانی و حاصل خیزی و تولید نیز معمولاً در همین معابد بزرگ که اغلب بر بلندی ها ساخته می شده، انجام می گرفته است.